Wie kent ze niet, de pamfletten met vermiste katten erop. Maar wanneer je er langer over nadenkt, is het vreemd dat ze er überhaupt hangen. Terwijl we onze hond uit voorzorg netjes aanlijnen, vinden we het volstrekt normaal om onze kat zonder enig toezicht de straat op de sturen. Met alle gevolgen van dien. Voor dierenarts Jan Hooimeijer is de maat vol. In zijn boek Wij missen onze Minou pleit hij voor verandering én handhaving.
Jan Hooimeijer: ‘Het taboe moet worden doorbroken’
Al sinds 1982 is Drs. Jan Hooimeijer (1953) actief als dierenarts in het Drentse Meppel. Aanvankelijk voor alle kleine huisdieren, maar sinds 1983 als gespecialiseerd dierenarts voor vogels. Een vogeldierenarts; Logisch dat dat geen kattenliefhebber is?
“Integendeel! Ik houd absoluut van katten! Ik vind ze fascinerend! Maar ik begrijp niet dat hun baasjes zich volstrekt onttrekken van hun verantwoordelijkheid als eigenaar.”
Een stevige uitspraak, waarmee Jan nogal wat wenkbrauwen doet fronzen. Laat dat nou precies zijn bedoeling zijn.
“Ik realiseer me dat dit een heel ongemakkelijke en buitengewoon impopulaire waarheid is. Maar het taboe móet worden doorbroken. In het belang van de kat, de eigenaar, de samenleving als geheel en de natuur.”
Onwetende eigenaren
“Al in mijn puberjaren kwam ik als beginnend vogelaar in aanraking met aangereden vogels. Daar zaten ook veel katten tussen. Ik snapte toen al niet hoe hun eigenaren dat konden laten gebeuren,” vertelt Jan.
Zijn verbazing werd nog groter toen zijn eigen ontsnapte hondje jaren later het slachtoffer werd van een fatale aanrijding met een trein.
“Ik voelde me heel schuldig. Terwijl katteneigenaren het blijkbaar volstrekt normaal vinden dat hun kat overal losloopt en dat risico lopen. Ik begreep niet dat zij dat verantwoordelijkheidsgevoel niet hebben.”
Toch neemt hij hen niets kwalijk. “Nee, zij weten niet beter. Ze zijn onwetend. Het is mijn vakgebied dat gefaald heeft. Uit angst voor de reacties van katteneigenaren.”
Hij lacht om de absurditeit van de situatie, maar de Meppeler dierenarts is oprecht verontwaardigd. Feitelijk houden zijn vakgenoten hun clientèle (on)bewust onwetend, zo stelt hij. Zo ook de grote dierbeschermingsorganisaties. “Hun leden zijn katteneigenaren. Deze boodschap is niet in hun belang, want het kan ze heel veel geld kosten.”
Hoe impopulair Jan’s boodschap is, bleek wel uit de reacties die Arie Trouwborst en collega’s, juristen aan de Universiteit van Tilburg kregen, na een wetenschappelijke publicatie in 2019. Daarin toonde Arie aan dat het volgens de bestaande Europese wet- en regelgeving simpelweg verboden is om als eigenaar van een gezelschapsdier je dier zonder toezicht buiten rond te laten lopen. Doodsbedreigingen waren het gevolg.
Maar in plaats van afschrikken, sterkte het voorval Jan om een boek te schrijven omtrent de problematiek van de loslopende kat. In de allereerste plaats om katteneigenaren bewust te maken van de gevaren waaraan zij hun geliefde dier onbedoeld dagelijks blootstellen.
Katten verdienen een beter leven
“Katten hebben er recht op om als gezelschapsdier serieus genomen te worden,” aldus Jan. “Dat betekent dat je ze níet zonder toezicht buiten laat lopen, in het belang van de gezondheid en het welzijn van de kat zélf! Katten die worden aan- of doodgereden, katten die door gevechten met soortgenoten zwaar gewond raken; Ik vind het zonder toezicht buiten los laten lopen van katten ronduit verwaarlozing.”
Jan’s boek is dan ook allerminst een aanklacht tégen de kat als huisdier. Met zijn boek hoopt hij juist te bereiken dat katten een beter leven krijgen.
“De kat is nu zélf onnodig het slachtoffer. Katten moeten daarom, net als honden, bestempeld worden als gezelschapsdieren. We moeten de bestaande wet- en regelgeving gaan toepassen en handhaven, zoals die ook voor honden geldt. Dat houdt ook in dat katteneigenaren verplicht moeten worden om hun kat te laten chippen. Een eigenaar moet ten alle tijden getraceerd kunnen worden.”
Voor katteneigenaren moeten in Jan’s ogen dus dezelfde verantwoordelijkheden gaan gelden als voor hondeneigenaren. In plaats van je kat zonder toezicht naar buiten te sturen, laat je je kat in het vervolg genieten van de buitenlucht in een katvriendelijke tuin of balkon. Iets dat echt geen kapitalen hoeft te kosten.
“Met een paar simpele aanpassingen voorkom je dat jouw kat eruit kan en dat er andere katten in kunnen – met heftige vechtpartijen tot gevolg. En wanneer je een kat van jongs af aan leert met een riempje om naar buiten te gaan, kan-ie zelfs mee op de fiets!”
Gevaar voor verkeer en volksgezondheid
Daarnaast vraagt Jan in zijn boek aandacht voor de maatschappelijke problemen die loslopende katten veroorzaken. Denk aan alle tijd, geld en opvang die er geregeld moet worden voor katten – gewond, dood of levend – zonder chip, waarvan de eigenaar onbekend is. Dierenartsen die dag en nacht beschikbaar zijn en worden geconfronteerd met aangereden katten zonder eigenaar.
Maar ook de verkeersveiligheid en de volksgezondheid komen nu volgens Jan in het geding.
“Wanneer iemand in Nederland moet uitwijken voor een loslopende hond, van zijn fiets valt en zijn heup breekt, draagt de eigenaar van de hond verantwoordelijkheid. Deze regelgeving geldt op papier evengoed voor de eigenaar van de kat die een verkeersongeluk veroorzaakt. Maar er wordt gek genoeg niet gehandhaafd. Hetzelfde geldt voor de kat die in de tuin van de zwangere buurvrouw poept. Of in de zandbak, waar haar peuter speelt. Moeder en kind lopen serieuze gezondheidsrisico’s, door besmetting met toxoplasma gondii en spoelworm.”
Onvermijdelijk komen in Jan’s boek bedreigde en beschermde diersoorten aan de orde, die door loslopende katten zonder enige genade worden vermoord – een huiskat vangt gemiddeld dertig prooien per jaar, waaronder vleermuizen, ringslangen, broedvogels en eekhoorns.
“Het is de natuur van de kat, wordt er dan gezegd. Maar als dat de natuur van de kat is, waarom voorkomen we dan niet dat katten beschermde diersoorten vangen? Net zoals dat voor hondeneigenaren geldt? We vinden het toch ook niet normaal dat een hond een ree doodbijt?”
Omslag
Hoewel hij zich de afgelopen jaren niet zelden een roepende in de woestijn voelde, is Jan hoopvol over de toekomst. De reacties op zijn boek zijn van alle kanten vrijwel allemaal positief. Daarbij is hij intussen al lang niet meer de enige die zich naar buiten toe actief uitspreekt tegen het vrij rond laten lopen van katten. Steeds meer eigenaren, fokkers van raskatten en organisaties scharen zich openlijk achter zijn standpunt. Maar zolang de wet- en regelgeving niet wordt gehandhaafd en dierbeschermingsorganisaties de andere kant uit kijken, blijft de situatie op straat, in tuinen en in natuurgebieden ongewijzigd.
Om die reden gaat Jan, samen met de eerder genoemde Arie Trouwborst, Roel van Dijk (jurist van Stichting Huiskat Thuiskat) en Wilfred Reinhold (Stichting Stop Invasieve Exoten) een proefproces starten tegen de overheid.
Het doel: “We willen dat de rechter bevestigt dat het volgens de bestaande wet- en regelgeving verboden is om je kat zonder toezicht te laten loslopen en daarbij dat wordt bevestigd dat de eigenaar van een kat verantwoordelijk en aansprakelijk is voor de gevolgen van het gedrag van de kat.”
Een wereld zonder loslopende katten; Het is haast niet voor te stellen. Jan is er rotsvast van overtuigd dat dat de toekomst is.
“Het is allerminst een utopie. Het wordt tijd dat de empathieknop wordt omgedraaid. Dan komt er ruimte voor de ándere kant van het verhaal. Daar is geen speld tussen te krijgen. Maar dat een vogeldierenarts dit boek moet schrijven, dat is toch de wereld op zijn kop.. Maar goed, als ik het niet doe, wie dan wel?”
[Volgens Amivedi zijn er in 2020 ruim 62.000 katten als vermist opgegeven. In 2021 zijn er bij diezelfde organisatie 8116 meldingen binnengekomen van overleden katten, waarvan 5275 als gevolg van een verkeersongeval. Jaarlijks worden bij dierenasiels 30- tot 40.000 katten als zwerfkat aangeboden. Slechts 10 tot 15% is gechipt en geregistreerd.]